Maḽa Nṋe

LUṰA 1

Bono I

(Muḓini wa Vho-Manyanyatha, hu dzhena Gushumbu, Vho-Nyambodi, Vho-Duludza, Vho-Tshinondiwa na Vho-Ḓembe). 

Vho-Ḓembe: (Vha tshi khou losha.) Ri a vusa vha Bofuḽamaṱo, vho vuwa hani? 

Vho-Nyambodi: (Vha tshi khou losha-vho.) Ro vuwa, ndi rine ri humbelaho.

Vho-Ḓembe: Na rine ri tshee ro vhavhalelwa. Mukhushwane ri tshimbila nawo.

Vho-Tshinondiwa: Ro ḓa nga mafhungo hezwi ri hafha. Kha vha ri ṱoḓele dzomo, vhoṋenḓila vhane vha ḓo ita uri ri konane.

Vho-Ḓembe: (Vha tshi khou losha.) Zwo pfala zwoṱhe, zwo kwakwana.

Vho-Duludza: (Vha tshi khou losha.) Ndi matsheloni, vhathu vhoṱhe. Ḽo lala hani, Bofuḽamaṱo? 

Vho-Nyambodi: Bofuḽamaṱo ḽi tshee ḽo sina midzi, mufhiso wa ḓuvha ndi wone une wa nga tshikhukhuliso nyana. Ri vhudzisa vhone? 

Vho-Duludza: Ḽo vhaswa! Ḽi a fhisa Niani Vhukalanga ḽi otsha ṋama.

Vho-Tshinondiwa: Hezwi vha tshi ri vhona ri hafha ro ḓa nga mafhungo. Mafhungo ndi a hoyu Gushumbu na Makhonya. O gonya miri hezwi e hafha hoyu musidzanyana. Mukovholi wawe uri ndi muṱhannga wa fhano, Makhonya. Aa, mafhungo ndi eneo.

Vho-Duludza: Vhavhili vho vhonanaho, wa vhuraru ndi muluṱanyi. Ri ḓo pfa nga ene muṱhannga wa hone uri u ri mini nga iḽi fhungo.

Vho-Nyambodi: Hu ḓivha nnyi? Shango ḽoṱhe ho anda zwenezwi! Khomba ndi dza mulovha muṱamvu u tshee na ṱhodzi, khomba i tshi tou ambiswa ya malwa ya sumbululwa ya kona u vhingwa. Khomba i tshi u ambiswa ya losha ya swa na marengwa, zwa musalauno ndi zwa musalauno, ndi zwiṅwe-vho. 

Vho-Tshinondiwa: Shango ḽo fa lufu iwe vhathu. Ḽo shanduka tshoṱhe naho wa funa mulovha ha tsha vhuya. Vhuṱudzi ho hula sa thavha ya Mangwele.

Vho-Duludza: U hanya iṱali hu u vhona nyika! Vhakale vho amba vhe ni ḓo sala ni tshi zwi vhona, a si zwenezwi. Ṱhanga i hwalwa na hatsi, ho vuwa tshivhinu-vhinu. 

Vho-Nyambodi: Mafhungo oṱhe a thoma henengei tshikoloni a dovha a fhelela henengei. Miḓi ya mbo ralo u ṱokwa ya fhaṱwa. 

Vho-Duludza: Kha vha vha vhone hu ha musi tshikolo tsho bva, tshivhili-tshivhili tsha hone tshi ḓo u sia wo akhamala. Izwi hu mbo vha hone u sika miḓi.

(Nḓuni ya vhaeni, hu dzhena Vho-Duludza, Vho-Manyanyatha, Makhonya, Vho-Ṋengwani na Vho-Mishumo.)

Vho-Duludza: Aa! Vhueni ha Hadakwa vhu ri ho vha ḓisela muṱanuni wavho Gushumbu. Aa! 

Vho-Manyanyatha: Dakwa u nnyita’ni naa? U ndi kha ḓi mala ndo rano u shanduka mboho ya mugologodo naa? 

Vho-Ṋengwani: Miḓi kha i hule rine ri wane mashaka.

Vho-Manyanyatha: Nṋe na Dakwa ri dziṱhama dza mbiluni u bva kale, ro lisa roṱhe vhukwembe, vhana ṋamusi vho ri luṱanya. A vho ngo zwifha vhakale vha tshi ri fuyu ḽo sinaho u ḽi ḽiswa nga ṅwana we wa tou beba. Vha vhona i mini yeneyi? 

Vho-Seani: Mihwalo iyi ine ya khou ambiwa ni a i ḓivha naa, ṅwana’nga? Nṋe Gushumbu a nga si vhe mazwale wanga.

Makhonya: Nṋe hei mihwalo a thi i ḓivhi lini. Ndi khou tou lumbetshedzwa. Kha ambe vhoṱhe vhafunwa vhawe. Hei mihwalo a si yanga ndi ndoṱhe. 

Gushumbu: Ndi mihwalo yaṋu, Makhonya! Ni songo vhuya na ḓiitisa na nga a ni ḓivhi tshithu. Nṋe a hu na muṅwe muthu we nda vhuya nda seisana nae nga nnḓa ha inwi.

Vho-Mishumo: Evho, nṋe mmayo! Ndi mishumo-ḓe yeneyi? Ndi nḓadzi-ḓe dzi no rwa muri nga mbili? Zwi a mangadza mafhefho nga vhanna!

Vho-Manyanyatha: Arali hu iwe wo mu kovholaho, ambai ri mbo ḓi bvisa tshipfumelo ṅwana'nga.

Vho-Seani: Inwi vhone Vho-Manyanyatha, ṅwana'nga a tou moo sa kholomo kani? Hafhu a tshi khou amba uri a si mihwalo yawe! Ṅwana'nga a songo itwa zwone hezwo! Ndi a hana ndi a landula! Hafhu u beba hu a vhavha a si u ka muroho! 

Vho-Manyanyatha: Inwi sendelani ngeyo! Riṋe ri khou ṱoḓou pfa zwa haṋwani ha muṱhannga uri hu hani! Fhire-fhire yaṋu i ḓo vhilinganya mafhungo. Hone no rambwa nga nnyi u vha fhano? Tshivenḓa a tshi ni tendeli u senga vhuṱonḓo ha ṅwana we na tou beba!

Vho-Ṋengwani: Vhathu kha vha litshe dzitsemano dzi songo ḓaho. Riṋe ri ṱoḓou pfa zwi bvaho haṋwani ha muhwelelwa wa mulandu. Vhoinwi a ni ḓivhi tshithu fhumulani ni thetshelese ngauri nḓadzi i tshi rwa muri no vha ni si ho. 

Vho-Seani: Vhone Vho-Ṋengwani, a sa ḓivhi tshithu ndi nnyi? Nṋe uno a thi ḓivhi tshithu? Arali nṋe ndi sa ḓivhi tshithu, izwo hu ḓivha vhone? Nṋe vha songo ntshandula boboila donngi yo felaho u luga lini! Hoyu ṅwana ndo beba ndi ndoṱhe ende zwi tshi vhavha wethu! 

Vho-Mishumo: Muḓuhulu, a tshi ri ha eṱhe u khou amba uri mini? Zwi amba uri no vha ni tshi tou ita madiso a no nga a vhalisa vha kholomo kani? Kha bvele dzwaini, muḓuhulu, a litshe u tamba muravharavha! Rine a ri khou tamba hezwi ri hafha! 

Makhonya: Malume, nṋe ndo tou funana nae maḓuvha mararu fhedzi. Ndi nga mbo ḓi vha ndo mu khakhisa nga u ralo? 

Vho-Mishumo: Ya longa khwanḓa yo nwa, muḓuhulu! Ṅwana ha itwi nga maḓuvha manzhi lini, u itwa nga ḓuvha ḽithihi fhedzi. Nahone ṅwana u ḓivhiwa nga mme awe, muḓuhulu.

Vho-Seani: Khaladzi, kani na vhone vho rengwa? Arali vho rengwa, ndi vha humbela uri vha bve kha ṅwana'nga! Masheleni a vhathu e vha putiswa kha vha mbo ḓi a humisela murahu.

Vho-Tshinondiwa: Riṋe ri khou huma zwino. Hoyu Gushumbu ri khou mu sia fhano u ya nga ndaela ya vhabebi vhawe.

Vho-Seani: Muḓini wa nnyi, wa Vho-Seani, ndi a hana ndi a landula nṋe uno. Kha vha vhe vho ri farela ene vhunga muthu wawe a tshee tshikoloni. 

Vho-Ṋengwani: Muhalivho, u lema hu fhira u lotshelwa! Vha songo ḓowela u laṱa malofha avho ngauri ḽiṅwe ḓuvha vha ḓo ḓisola vha ḓitota vha lila sa ṅwana. Ndi kale riṋe ri tshi khou zwi vhona hezwi zwithu. 

Vho-Tshinondiwa: Arali hu tshi pfi Makhonya ha ḓivhi tshithu malugana na mihwalo iyi, zwo naka zwoṱhe, ri ḓo ṱangana thavhani tsengoni. Kha takuwe ri ṱuwe ṅwana wa khaladzi anga!

Tshitsiro.