Mufunzi Wavhuḓi

Ndima 1

"Shango ḽo oma, nḓala ndi khulu. Ndalama a i vhonali. Vhaṅwe vhathu vha tou veka muṋononi wa shango sa khovhe i maḓini. Rine vhaṅwe ro tshinya'ni shangoni ḽa Ṅwali? Kani a ro ngo bebwa ra ruruwedzwa sa vhaṅwe?" Vha no amba nga u ralo ndi Muingameli Vho-Phuravhathu Matambule vha tshi khou amba na ṱhama yavho Murenani Vho-Rerani Mukovhi. 

"Ngani, ṱhama? Roṱhe Ṅwali o ri avhela, hone hu tou vha uri mikovhe ya tshilidzi i a fhambana! Mikovhe yashu kha ri shumisele mveledziso ya hashu vhutshilo. Ḽa u ṱavhela u ḽi orele ngauri matshelo ḽi ṱavhela vhaṅwe!" Ndi Vho-Rerani vha no ralo vho zwondolola Vho-Phuravhathu. 

"Vho-Rerani, vho bula! Vho-Phuravhathu vha na mpho i mangadzaho ya u rera fhungo ḽa Mudzimu. Nga nṱha ha izwi vho ingwa nga maanḓa a phodzo. Kha vha shumise mpho dzavho rine vhaṅwe ri sa athu u wela tshivhasoni na vhana! Tshelede na yone a i tu vha thaidzo kha Vho-Phuravhathu, thaidzo ya mukalaha wanga ndi kushumisele kwayo, vha i ḽa sa mahuyu." Avha vho vha Vho-Tshidingilise mufumakadzi wa Vho-Phuravhathu.

Zwi vho paḓa miṅwedzi ya rathi hafha tshivhidzoni tsha Ṱhanzi-dza-Muingameli hu sa tandwi ḽi no fukwa. Vhatevheli vha tshivhidzo itshi vha vhonala vha tshi khou ṱhothela sa mulilo vivhini. Izwi zwo vhanga thaidzo khulu siani ḽa tshikwama tsha kereke. Tshivhangi tshihulu tsha u gunea ha vhatevheli ndi u kombolodzwa ha vhatevheli sa mbudzi hu si tsha londwa na mbudzana. Vhanzhi vho thoma u dzhenwa nga gonobva na u gunea lutendoni. 

Mapfura ha ḓadzi nkho, vha ralo Vhavenḓa vha mulovha. Na u i kukuṱa havho sa khovhe, Vho-Phuravhathu a vha vhuyi vha vuwa vho pfeledza ngayo. Ndi ngoho, ludzula a lu pfeledzwi ngalwo. Zwigwili na u i kumba zwi sa aweli a zwi neti nga u i kumbela. Yone ndi ngwana wa lila wa i shaya wa lila. Tshi kanukisaho ndi uri vhaṅwe a vha tsha shumela vhone vhane, vha shumela vhaḓuhulu vha vhufumi u ya kha vhufumiṱhanu. 

Dzigoloi dzine Vho-Phuravhathu vha tshimbila ngadzo ndi dza maimo vhukuma. Vhunzhi hadzo ndi dziḽa dzine dza reilelwa thungo ya tshanḓa tsha monde, dzenedzo dzi bva mashangoḓavha. Kha dzenedzo hu katelwa dzi bvaho America na Dzharemane. Khulwane yadzo ndi iḽa ya mavothi a rathi. Yeneyo hu pfi i na tshomedzo dzoṱhe dza vhuḓimvumvusi. 

"Kha vha mmbudze Vho-Rerani uri ṱhoho i si fhambane na mpato, ndi fanela u ita mini? Vha vhona i mini zwenezwi zwa musi tshivhidzo tshanga tshi tshi tou fhalala ndo ruḓa maṱo ndo sedza. Kha ri vhumbe maano o fanelaho arali ri sa ṱoḓi u ḽa muṱodzi u shamani." Ndi Vho-Phuravhathu vha no amba nga u ralo vho ṱungufhala. 

"Nṋe ndi vhona hu si na tshi dinaho hafha fhethu, ṱhama! Tsho fanelaho u itwa ndi u tshivhidzo tsha ranga tsha bva dzimamuḓi tsha ya vhathuni. Kereke a si thavha i no dzula fhethu huthihi i sa sudzuluwi. Rine uri ri vhe vhakundi vha tshivhi kha ri ye vhathuni! Henengei vhone vha ḓo kona-ha u shumisa mpho dzavho dze vha newa dzone nga Ṅwali. U bva afho zwoṱhe zwi ḓo luga, vha ḓo mpfara tshanḓa!" Vha no amba nga u ralo ndi Vho-Rerani vha tshi khou setshelela.

Musi vhe vhukati na iḽi fhungo khathihi na u ḽi dzeula, ndi fhaḽa hu tshi swika Vho-Tshipanere, khonani Murenani. U fhedza u reshana vha mbo ḓi vha shela ngaḽo. Ndi fhaḽa hu tshi vuwa tsimbe ya muhumbulo. "Hei kereke i khou ṱoḓa mvusuludzo! Vhunzhi ha vhatevheli vha khou gunea nga u vhona tshayamavhusele kwao. Mushumo wa tshivhidzo a wo ngo fanela u vha mahaḓani a muthu muthihi, zwo raloho ndi vhuima-wo-ga Murenani! Kha ri khethe komiti ya kereke dzembe ḽi ḓo dovha hafhu ḽa vhuyelela mufhinini. Heḽi fhungo ḽi a leluwa vhukuma!" Ndi Vho-Tshipanere vha no ralo kha vhakomana Murenani.

 

"Vhathu ni mpfesese zwavhuḓi! Nṋe a thi iti zwi bvaho ṱhohoni yanga lini! Zwoṱhe zwine nda zwi ita ndi tou ranga nda vhoniswa! Zwa zwino ndo sumbedzwa bono ḽa tshifhaṱo tshihulu tsha kereke. Nda sa tevhedza ndaela ye nda newa ndi a pfiswa vhuṱungu kana nda rwiwa nga dwadze. Ni vhona i mini yeneyi vhahashu? Hafhu rine vhaṅwe ri khou shengedzwa!" Vha no amba nga u ralo ndi Vho-Phuravhathu vha tshi sumbedza u hanganea. 

Murahuni vho ḓo tendelana kha ḽa u tea komiti ya kereke. Ndi fhaḽa Vho-Phuravhathu vha tshi ḓita ṱhoho ya kereke, mudzulatshidulo ha tiwa Vho-Rerani, mufaragwama vha vha Vho-Tshidingilise ngeno Vho-Tshipanere vho tiwa u vha mudzudzanyi. Muimbi makone wa kereke ho topolwa Kwekweru muzwala wa Vho-Phuravhathu na Tshigopi muḓuhulu wa muhulwane, ene o ḓo tiwa muṅwaleli. 

"Ndi amba ṱhama, kha ri wane tshine muthu a tshi ofhesa vhutshiloni. Tshenetsho ri tshi shumise u itela khwinifhadzo ya hashu vhutshilo." Ndi Vho-Rerani vha no ralo. 

"Ndi tshini tshine muthu a tshi ofhesa vhutshiloni? Ambani mani ṱhama khamusi ri nga bva makhabeni ra nga vhaṅwe-vho." Avha vho vha 

Vho-Phuravhathu. 

"Tshithu tshi ofhisaho muthu tshi hone, ṱhama. Tshenetsho ndi lufu, vhulwadze na u loiwa. Muthu o takala wa mu vhudza nga muloi dakalo ḽi a ṱhafha. Hedzi phuna tharu kha ri dzi shumise mazha ro fhaṱuwa! Ri ombedzele uri miraḓo ya tshivhidzo tshashu a i lwali, a i loiwi na u fa i fa musi tshifhinga tsho swika. Vha ḓo vhona zwine zwa bvelela vhone." Ndi Vho-Rerani vha no amba nga u ralo. 

"U zwifhela lushaka a zwi nga ḓo farisa muthu tshithu! Ḓuvha ḽine lwa ḓo ri vhonolola ri ḓo ḓiwana ri khakhathini i sa takuwi fhasi. A ri koni u vhudza muthu gundo ḽa lufu ngeno muthu a tshee o ambara tshivhi. U vhudza muthu nga gundo ḽa lufu ndi u sema Muvhumbi, we e nga u ita tshivhi u ḓo vha wa u fa! Lufu a ri lu kundi ri nga tou namba ra lu lengisa zwalwo!" Ndi Vho-Tshipanere vha no ralo. 

Musiki wa nyimbo vho vha Vho-Tshipanere. Vho-Tshipanere vha pfala tshifhinga tshinzhi vha tshi gungula. Rine vhaṅwe ri tou vha zwikhurabada, bada yo no shulwa tshigonṱiri a ri tsha tendelwa u nenya khayo. Ndi ḓo litsha hei kereke nda thoma yanga! Sa murafhi wa ṋotshi ndi vhaisala nga vhuṱungu ha mbolela, mutoli wone a thi u ṋanzwi!" Ndi Vho-Tshipanere vha no ralo. 

Kha ḽoṱhe ḽa Divhani a hu na a sa ḓivhi Muingameli Vho-Phuravhathu. Muḓi wavho khoyu wo vhamba hafha muduthwani wa thavha ya Ṱakaswi, henefha tsini na vhengele ḽa Madobedze. Nnḓu dza malo dza Tshivenḓa hu tshi katelwa na zhazha ḽa malege ḽine ḽa vha ḽone kereke ya tshivhidzo itshi. Vhafumakadzi vha afha muḓini ndi vhavhili na vhana vha ṱahe, vhatukana vha rathi na vhasidzana vhararu. Vhunzhi ha nnḓu hedzi dzi shumiswa nga vhalwadze na vhaeni. 

"U ri zwithu zwi tshimbile zwavhuḓi ri fanela u ṋanga vhathu vho fanelaho u nea vhuṱanzi ha malwadze o fhambanaho. Vhenevha vhathu vha ḓo shuma sa zwilazwululo zwa u fasha khovhe. Vhuṱanzi, nyimbo na thero kha dzi vhe dzone phuphu dza phodzo ya fhano!" Avha vho vha Vho-Tshidingilise. 

"Tshelede i vhathuni! Vhathu vha shandula muthu khosi nga u bonya ha iṱo tenda muthu a shumisa vhuṱali!" Ndi Vho-Rerani vha no ralo. 

"Vhufhura na vhumbulu ndi vhugevhenga phanḓa ha mulayo wa shango! Vhufhura phanḓa ha mulayo wa Mudzimu ndi tshivhi! Tshivhi tshau tshi ḓo u wana! Ri songo ḓowela u tshila nga malofha a vhathu sa magufha ngauri ḽiṅwe ḓuvha ri ḓo honḓa gosi! A hu na mulandu une wa ḓo fhela u songo lifhiwa!" Vha no amba nga u ralo ndi Vho-Tshipanere. 

"Tshipanere u na mbilu thethe nahone u ḓo ḽa u lenga! Ḽa u ṱavhela u ḽi orele ngauri matshelo ḽi ṱavhela vhaṅwe! U si wane mbulu we mbu, mbu, mbu, muḓa murahu u mbulu yanga! Hafha ndi shangoni a hu na zwavhukuma! Ni songo ḓishandula tshimange tshi no shavha mbevha, mmbwa i no huvha ṋama. Arali u mushavhi shidzha u ḽe!" Ndi Vho-Phuravhathu vha no ralo. 

Muḓi wa Vho-Phuravhathu u dzula wo ḓala nga vhalaxwa vha bvaho kule na tsini. Vhatevheli vha itshi tshivhidzo vha ḓiṱongisa ngauri vho fhodzwa malwadze, dzithaidzo na u tsireledzwa kha vhaloi. Vhasasaladzi vha itshi tshivhidzo vhe a hu na Mudzimu ndi vhuṅanga fhedzi. Hu ḓivha nnyi, tshi re tshone ndi tshone. 

Phodzo ya afha tshivhidzoni hetshi hu pfi i wanala kha dzinyimbo, vhuṱanzi na kha fhungo ḽa Mudzimu. "Rine ro fhola vhaeni vha Muingameli washu! Ro fhodzwa malwadze na dzithaidzo. A ri tsha dodongwa vhusiku ro lala! Muloi wa munna kha rine ndi mutukana ngeno wa musadzi e kusidzana kwa u bika matope ḓalaḓaleni. A ho ngo fhola rine fhedzi ho fhola na vhana vhashu, zwimange zwashu, mmbwa dzashu na zwoṱhe zwine ra vha nazwo nga ngomu ha khura dza miḓi yashu!" Avha ndi Vho-Matevhutevhu vha tshi khou nea vhuṱanzi nga Savhatha. 

Vho-Tshiṱeṱemba ndi munna mupfufhi wa tshiṱeṱemba wa muṱambatshikha, ṱhoho khulu i no nga mvuvhelo ya luvhata hafha nṱha. Tshifhaṱuwo tshidenya tsha ṱhaha ndapfu na marama a no nga a ndovhi, maṱo a thuthulwa, ningo ya tshibobobo na nḓevhe ṱhukhu dzi no nga dza tshedzi. U tshimbila ha hone ndi u tou phiguluwa sa tshenzhedanga ḽi ḓuvhani. 

Muingameli Vho-Phuravhathu vha vhonala vho ambara phuraphura ndapfu tshena yo ṱamiwaho nga zwifhambano muvhilini woṱhe. Tshanḓani hetshi vha vhonala vho fara lubaḓa lulapfu lu re na tshifhambano. Vha vhonala vho pakata thambo dza mashaphu, dza mivhala yo fhambanaho. Mavhudzi na ndebvu zwo totedzwa zwone-zwone sa hatsi ha ṱhanze ho swariwaho. 

Ndi nga Savhatha ya dzi 22 Phando 2024 nga maṱavhelo. Tshumelo ya kereke i khou bvela phanḓa. Muingameli Vho-Phuravhathu khevha vha khou rera. Yo ṱanganedzana muthada yo tou shisha na mabiko. Nyimbo dzi tou ṱhaḓulana vhatevheli vha khou ḓiphina nga u tshina. Mifhululu i fhanzea yo fhanzea hu hone ho vuwa dzhatsha ndi muṱuku u si mphire. 

Luimbo lune lwa khou imbiwa zwino ndi lune lwa ri 'rine ri khou ḓiphina nga vhukimvi ha Dzheso'. Vhaṅwe vha ngafhi ri si tsha vha vhona? Kani vho gunea, kani vha zwivhini? 

"Haleluya!" Ndi vhaingameli vha no ralo.

"Amen!" Ndi tshivhidzo tshi tshi bvumela vhaingameli. 

"Nṋe Mudzimu o amba na nṋe, kha vha ri Amen!" Ndi Vho-Phuravhathu vha no ralo. 

"Amen, haleluya!" Ndi gogo ḽi tshi khou tshatshalika nga dakalo. 

"E u songo vhilaela uri u ḓo ḽa mini, u ḓo nwa mini, wa fuka mini! E ndi ḓo u nea tshitshavha!" Vha no ralo ndi Muingameli Vho-Phuravhathu vha tshi thoma thero yavho. 

Phindulo ya gogo kha zwoṱhe zwine muingameli vha amba ndi, Amen! Nga murahu ha amen Vho-Phuravhathu vha bvela phanḓa na thero yavho. 

"Ndo vha ndi ramabindu a ṱhonipheaho kha ḽoṱhe ḽa muno. Mudzimu vha nnzhiela zwoṱhe nda sala ndi tshi nga khuhu yo dzhavhulelwa khukhwana dzayo dzoṱhe nga goni. Nga nṱha ha hezwi zwoṱhe Mudzimu vha nvhambula nga dwadze ḽihulu ḽe ḽa kunda dziṅanga na madokotela. Mabindu anga oṱhe a wa nda sala ndo tou ṱu, ṱu ṱu, ṱu, ṱu ṱu ṱu sa tshiivhamuronzhe tshilimo. Mashaka na dzikhonani vhoṱhe vha nṱutshela! 

Vhukatini ha nyambo idzi hu pfala Amen, Haleluya! Miraḓo ya tshivhidzo i vhonala yo dzhenwa nga tsho i dzhenaho. Hanefha hune vha nga vhathu vho kambiwaho nga muvanya! Nga hetshi tshifhinga a hu na a no sedza muṅwe lini. Muṅwe na muṅwe u kha zwawe zwa u lugisela yawe khanyo e eṱhe. 

"Ṋamusi Mudzimu o dovha a mmbumba hafhu nga huswa. O nngwana ndi marambo fhedzi a dovha a mmbumba! Ndo vha ndo fa nga zwivhi zwino ndi a tshila! Ndo vha ndo xela muvhuso wa Mudzimu zwino ndo u wana! Ndo vha ndi swiswini zwino ndi tshedzani! Zwo ralo na kha vhoiwe vhana vhanga. No rengululwa nga malofha a thengo khulu! Kha ri shavhe tshivhi ngauri tshivhi tshi a vhulaha! Mulifho wa tshivhi ndi lufu!" Ndi Muingameli Vho-Phuravhathu avho. 

Muingameli vho pendela thero yavho nga u humbela luimbo lwa muthethelele. Luimbo lwo ri u thoma ha vuwa zhalinga. Vhakhokheli vha tshi nga kani-ha vho no tou panzhilelwa. Musununu u ri u fhanzea muthu a vhuya a elekanya uri kani-ha ndi sosani. Musi vhatshini vho no laṱa sakha nga u imba na u tshina, ndi fhaḽa Muingameli vha tshi dovha hafhu vha takuwa. 

"Hafhano a si kerekeni sa zwine vhathu vhanzhi vha hu vhidzisa zwone. Fhano ndi Muvhusoni wa Mudzimu! Hafha ndi vhuongeloni ha mimuya! Rine a ri vha vhei zwanḓa, a ri vha vhudzisi uri vha lwala vhulwadze-de. Vha fhola vhe henefho vho dzulisa zwenezwo! Fhano vha fhola mahala!" Ndi Muingameli Vho-Phuravhathu vha tshi khou rera. 

Musi Muingameli vho no dzhia mathukho avho, ho mbo ḓi takuwa Vho-Rerani. Zwinzhi zwe vha amba ho tou vha u swaledzela na u tengula maambiwa a muhulwane. Vhunzhi ha vhalwadze vho wana zwo vha fara dziṱhaha zwa kereke ine ya pilela muthu kha muloi. Izwi zwi nga zwi vhangwa nga u ofhesa ha muthu muloi. Ndi fhaḽa vhanzhi vha tshi tou vhona tshi tshi tou vha tshone-tshone tshivhidzo tsho fanelwaho u dzhenwa nga muthu o rafhuluwaho. 

"Vha tshi tou fhira tshifhingo tsha ino thembele ya Mudzimu, maanḓa a Mudzimu a mbo ḓi thoma u shuma na zwenezwo! Malwadze avho na dzithaidzo dzavho zwi a fhodzwa! Tenda vhone vha dzula vho lavhelesa kha tshifhambano! Nṱha ha phodzo hei ya mahala, a vha tsha loiwa nga muloi!" Vha no amba nga u rali ndi Vho-Rerani. 

"Noṱhe vhane na lwala na dovha hafhu na vha na dzithaidzo, Mudzimu o pfa zwililo zwanu! U khou ni sedza nga tshifhaṱuwo Tshawe tsho tsha a ni khathutshela mbilu! O ni fhodza tshoṱhe tenda na ri sala-sala murahu uri a tshi avhela rine a ni avhele-vho na vhoinwi! Rine o ri fhodza nga fhedzi na vhoinwi u ḓo ni fhodza-vho! Ho ngo fhodza rine fhedzi o fhodza na vhana vhashu, zwimange zwashu na khuhu dzashu! Mudzimu wanga ha na tseḓa nahone o luga! U nisela mvula Yawe vhavhuya na vhavhi! Tshihulwane vulani mbilu dzanu uri a kone u dzhena!" Avha vho vha Vho-Phuravhathu. 

Vho-Rerani vho ḓo engedza nga u humbela vhakhokheli u nea vhaeni vhuṱanzi. Vhe vhathu vhoṱhe vho fhola nga vhuṱanzi vhe nga u ralo kha vha nee vhaeni vha Muingameli vhuṱanzi. Ndi fhaḽa zwithu zwi tshi tshimbila nga nḓila ye zwa humbeliswa zwone. 

"Ndi ima ndi livhuwa Mudzimu, Mudzimu ndi mu livhuwa nga Dzheso, Dzheso ndi tshi mu livhuwa nga Muingameli. Mulalo tshivhidzoni!" Vha no amba nga u rali ndi Vho-Tshikengevheḓa. 

Phosho yo tevhelaho yo vha ya uri : Amen! Kha vhunzhi ha vhaeni vho wana a tshi tou vha madzanga a maṱo na nḓevhe thovhele, nga maanḓa vhaeni vhane vha khou ḓa lwa u thoma

"Na nṋe ndo ḓa kha hei nḓila ndi tshi khou lwala. Ndi tama vhaeni vha Muingameli vha tshi nga tou thetshelesa nga maanḓa uri vha pfe vha pfesese! Hafhano ri fhola nga u thetshelesa! Ri ri u pfa ra pfesesa ra kona u ita zwo salaho ra fhola! Hafhano muthu ha londi a re nga phanḓa hawe, murahu hawe, mondeni wawe na thungo ya tshauḽa tshawe! Muthu u sedza enemune na zwe zwa mu ḓisa fhano!" Ndi Vho-Tshikengevheḓa vha no ralo.

Vho-Tshikengevheḓa vha isa phanḓa nga u ri tshivhidzoni tsha Ṱhanzi-dza-Muingameli a hu londwi uri muthu u mini tshitshavhani! Vhe vhuimo ha muthu a si tshone tshithu tsha ndeme fhano! Vhe muthu u hangwa zwoṱhe a ita zwine Mudzimu e a ite zwone! Vhe u lamba u ḓinetshedza zwi ita uri dunzi ḽo u kavhaho ḽi si fhufhe, vhuṱungu ha ri u hulela ha vhuya ha ḽa ṱhoho ya mune wayo. 

Vha isa phanḓa ngauri na vhone vha tshi wana hei nḓila vho vha vha tshi lwala. Vhe vho vha vha na vhulwadze ha ṅombe. Vhe matsheloni maṅwe na maṅwe vha tshi ṱamba khofheni, vho vha vha tshi gubunyea malofha nga dziningo. Vhe vho ya dziṅangani, madokotelani na vhaporofiṱani zwe vhutoto! "Ndo xelelwa nga thakha nnzhi nga ṅwambo wa heḽi dunzi! Ndo ri u orowa fhano, Muingameli vha tapulela kule nga fhedzi! Ndi tshi khou amba zwa zwino ndo fhola tshoṱhe!" Ndi Vho-Tshikengevheḓa vha no ralo. 

Nga murahu ha vhuṱanzi nga Vho-Tshikengevheḓa ho ḓo takuwa Vho-Matevhutevhu mavhele a si na vhushelo."Na nṋe ndi livhuwa Muingameli Vho-Phuravhathu vho nkhathutshela. Nṋe ndi tshi ḓa hafha ndo vha ndi tshi dinwa nga ṱokoḽoshi. Hetshi ṱokoḽoshi tsho vha tshi tshi nndalela vhusiku vhuṅwe na vhuṅwe. Izwi zwo vhuya zwa ita uri ndi shavhe kamarani nga u ofha tshone ndi vho tou eḓela bungani"

"Ndo tambula nda zwi pfa nga hetshi tshikhokhonono. Musi tshi tshi swika ho vha hu tshi pfala muya muhulu. Zwenezwo ndi ḓo thoma u lwala lu isaho lufuni. Tshiṅwe tshifhinga ho vha hu tshi ḓa tsha tshiduna tshe tsha vha tshi tshi nnyita musadzi. Nga murahu ha izwi ndi ḓo farwa nga ṋowa khulu i no nga ya musadzi a tshi vhofholowa. Tshe nda orowa fhano muḓini wanga ḽo lala a hu tshe na dinani! 

Hezwi ndi tshi khou amba ndo fhaṱutshedzwa nga ṅwana wa musidzana we nda mu wana ndi kha ino nḓila. Ndi livhuwa Muingameli kha zwoṱhe zwe vha nnyitela!" Avha vho vha Vho-Matevhutevhu vha tshi gomedza nyambo yavho.