Zwanḓa Zwa Malofha

BUY IT NOW!

"Houḽa musadzi o ntshuma Tshiṱavhatsindi! O nthwa hu no vhavhesa sa ṋowa yo rwiwa findi. A thi ṱoḓi u thanyelwa nga musadzi. Vhuṱungu he a mpfisa hone ndi fanela u mu lifhedza kavhili, kafumi kana kaḓana. Ndi ḓo mu fhisa a swa a dobodela! U tou pfa u ambelwa, ndi a vhona." Ndi vho Muritho vha no ralo vha tshi khou amba na ṱhama yavho Vho-Kanganyisani. 

"Hangwani nga vhathu vha sa dzi, mani ṱhama! Kha ri ṅwe halwa ri hangwe vhusiwana! Na dzula ni tshi humbula nga havha vhathu ni ḓo ḽa mbilu ha sala mafhafhu fhedzi na fhedza nga u ita ngulumaḓadzhe. Lufuno lwa fhela kha vhavhili vho vhonanaho lwo fhela. Mudzimu o tou hasha mbeu yawe museni wawe. A ho ngo tou pfi khoyo, ho pfi khevho! Hone ni ḓivhe zwauri uḽa nga maanḓa a si u fhenya nḓala. Siela mbilu vhudenga ngauri madzanga a mbilu ndi manzhi." Avha vho vha Vho-Kanganyisani. 

Vho Muritho vha bula ḽa uri Denga arali vha tou mu wana hu si na maṱo a zwikadzi, vha mbo ḓi fhedza ngae zwa ya na vhusula. Vhe vhadzimu vhahawe vha songo fhidza u mu linda vhusiku na masiari. Vhe vha tou eḓela vho fhedza ngae masiari tshivhangalala ḓuvha ḽi nṱha ha ṱhoho. 

"Lunyunyu arali lu tshi ni fhunga nga u imba lwalwo lu sa khauwiho, itani u nga a ni pfi tshithu, ni kwaṱule zwi ye na vhusula! Rine vhoramasheleni ri ḓo ni putisa gwama ḽine na ḓo vhuya na ya vhanzhini ni songo ḽi fhedza. Munna tshi a thanya tsha ntsha ṱhoho sogani! Kani no ambadzwa dzhasi ḽa tsimbi? Nne musadzi u ya zwiḓivha uri a thi thi ndode na vhananyana. Nda amba ndo amba." Vha no ralo ndi Vho-Kanganyisani. 

U itela u wana gwama ndi nga ita zwoṱhe zwi no itea. Nga gwama muthu u a kona u amba nyambo dzoṱhe. Nga gwama ndi ḓo bva makhabeni nda dzhena ludzulani. Nda bva tshiluduni nda dzhena pfamoni. Ndi ḓo ita dzikhwaṋama na dziṱhaṱhe nda awela u sevha nga gukulume. Vhusiwana ha fhela ha sala lungano. Khanzu dza madzanga nda ambara nda shanduka ndele ya dzindele. Nne mani, vha a zwi funa naa vha Hanyamukwita vha nḓevhe dza mabuli." Ndi Vho-Muritho vha no ralo. 

Vho-Muritho vho no zwi pfa nga tshino tshifhinga. Zwi khou shuma u re wazwo xwixaḽa-xaḽa na waini. Vhaṱombi vhazwo dzone ndele dza dzindele. Vha shanduka tshugela na u ṱapila ya vha mulimo. U dzhena thumbuni nga luvhilo lu no nga lwa lupenyo maluvhi ya boboda. Nyambo ya muṱali ya ralo u shanduka mafhafhaḓo. Maanḓa na maṱaṱa ya ralo u ṱaṱela. 

Hu si kale kha u mbo ḓi swika Tshigopi. Hoyu muswuhana ndi ṱhama khulu ya Tshibvutu ṅwana wa vhone Vho Muritho. Avha vhavhili vho no ḓi vha na tshikope tsho vhofhekanyaho vhukonani havho. 

"Ndi mathabama makhulu! Ṋamusi ndi vha rengela vhufhio, makhulu? Rine a dzithambo ri a a shavha." A no ralo ndi Tshigopi. 

"No bula mukwasha wanga! Ḓisani luṋanga lwa dzithambo lu no fana na khobvu! Nṋe ndi ḓikanda nga zwixaḽa-xaḽa. Tshi fa tsho ḽa Nyagale! Nṋe ndi ḓo fa ndo naka nga khaladzi nga Vho-Muofhe mme anga." Ndi Vho-Muritho vha no ralo. 

Ndi fhaḽa Tshigopi a tshi dzhena ngomu vhengeleni ḽa maboḓelo, a vhuya o gagaḓela zwitsimbi na luṋanga lwa muvhala wa mavu a dzwabo. Ndi fhaḽa a tshi vha tshanḓani tsike. Vho-Muritho vha mbo ḓi ḽi nṱha ha ṱhanga ya moḓoro wavho. 

"Iwe u tou vha ḽone-ḽone gwasha matemba. U a ḓivha uri makhulu vha na thumbu i no ḽa, hu si mahekeke haya maṅwe. U tshi ḓa u mala ndi ḓo u vunḓela kholomo mbili." Ndi Vho-Muritho vha tshi khou setshelela. 

Tshigopi o ri u fhedza u hwedza luṋanga kha Vho-Muritho a tsiruwa a yo dzingadza na thanga dzawe muniini. Avha vhavhili vha sala henefho moḓoroni u tshi khou endela sa mutombo-mela. Ho vuwa ḽihanya hu khou rerwa. Huṅwe hu itwa hu tshi tou hevhedzwa. 

"Hoyu muṱhannga a nga ri thusa mireoni yashu! Kha ri mu shandule tshifhaho tshine ngatsho muḓi a ḽa a fura ngeno tshone tsho ralo u onda nga nḓala. Zwiḽiwa na u ḓifha hazwo tsha ralo u fhedza tshi songo pfa muḓifho wazwo." Avho vho vha Vho-Kanganyisani. 

"Mini-ha zwino, ṱhama? Litshani dzithai ni bvele dzwaini!" Ndi Vho-Muritho vho no ralo. 

Vho-Kanganyisani vho ḓo bula zwine vha khou amba zwone nga u shumisa havho thai. Ndi fhaḽa vha tshi ṱalutshedza ṱhama yavho uri Tshigopi u fanela u shandulwa tshilazululo tsha u fasha tshibudzi-makanda tshavho. 

Tshigopi u ḓo vhidzwa a luṅwa nḓevhe malugana na itshi tshimbevha. Naho o linga u dzidziriba o ḓo fhedza a tenda u vha pheṱhi ya Tshibvuṱu mafunwa wawe. Ndi fhaḽa vha tshi pfana u bva bepha ḽavho madekwana a Ḽavhuṱanu ngei Khondi-Khondi. 

Khoyu Tshigopi e eṱhe lufherani lwawe nga maḓautsha a Ḽavhuṱanu. U khou endela u humbula nga ha tshikwekwe tshe Vho-Muritho vha rea. Kha ḽeneḽi mihumbulo yawe i khou ḓaḓisana. Ngeno muhumbulo muhulwane u wa u tshidza mufunwa wawe, u ro tou dovha a ofhela vhu re hawe vhutshilo. 

"Vho-Muritho ndi nguluvhe ine ya beba ya dovha ya ṱafuna a re wayo ṅwana. Hu pfi ndi songo fanywa nde zwi munyu. Nda sa ita nga hune zwa ṱoḓea ngaho, a thi ho. Mufunwa wanga vhathu, a tshi mpfuna hani. Ahuna zwine nda nga ita, ndo tangwa nga ḓuvha na mulilo. Mudzimu kha mpfarele! " Ndi Tshigopi a tshi khou humbula. 

U bva afho Tshigopi o ḓo doba peni na bambiri a ṅwalela mufunwa wawe Tshibvuṱu a tshi mu ramba uri a ḓe Khondi-Khondi nga iri ya vhuṋa. Ndi fhala a tshi bula ḽa uri u ḓo mu wana o mu lindela fhaḽa ḽiumoni. U isa phanḓa nga u ombedzela uri a songo vhuya a kundelwa ngauri ho ngo mu ṱuvha zwone. 

Muvhulawa ha na maano, maano a na vhuvhulai. Khoyu Tshibvuṱu o ambara dzone-dzone o tou na bada longondo, o livha Khondi-Khondi hune a khou ya u ṱangana na mufunwa wawe wa mbiluni. O ṱamba o ḓola ṅwananyana wa Vho-Muritho na Vho-Denga. U ṋanisa Masindi u ḓura o dovha a ḓifafadzela nga minukhelelo yone-yone ya madzina. 

Lufuno ndi dwadze nga khaladzi, a lwo ngo fhambana na sakha ḽa fola. Ndi ambiswa ngauri lwa vhuya lwa u butukedza, a u tsha ofha tshithu. Buluni ḽingafha-ngafha hune muthu wa mufumakadzi a si ofhe u enda e eṱhe. A tshi rahu tshivhanga tsha Haramathuthu, ngei phanḓa maṱo e vhona, 'dali' wawe khoula o tenyama nṱha ha tombo. Mbilu yawe upfa yo tou thoyoyo zwino. 

U swika fhaḽa ḽikululuni vha mbo ḓikuvhatedzana vha mamana. "Mutoli wanga! Ḓinga ḽa mbilu yanga! Lufuno lu mbiluni, tshiṱuvho tshi maṱoni, muḓifho u khunduni." 

Tshifhinga tsho tevhelaho itshi tsho vha tsha mutambo wa muhumbulo. Vhukatini ha vhudziki uhu hu pfala midivhitho ya mbilu dza vho vhonanaho. Vhavhili vho kwambatelanaho sa kuthavhani thumbuni ya mme vha shanduka muthu muthihi. Biko ḽa ela vhunga malofha. 

 Vhukatini ha nyito yeneyi hu bvelela Vho-Kanganyisani na vhaṅwe vhanna vhararu. "Ni khou ita vhuṱudzi masiari tshivhangalala? Ṋamusi ri ḓo ni laṱisa vhupfe! Ndi vhoinwi ni no ri tshinyela shango-ii." Vha no ralo ndi Vho-Kanganyisani vha tshi khou ṱuwa vho vha livha. 

"Kha ri shavhe! Gidimani, mavia-vhathu!" Ndi Tshibvuṱu a no ralo. 

"Ni songo shavha! Ndi ḓo ni lamulela! Kha ri dobe matombo mavhili-mavhili! I rwani!" A no ralo ndi Tshigopi a tshi khou posa matombo.

"Heiwe mutukana, u khou ṱoḓou vhona mini?  Laṱa matombo au nga u ṱavhanya arali u sa ṱoḓi u vhona zwi sa athu u vhonwa. Ḽi fareni mani Magwaza!" Vha no ralo ndi Vho-Kanganyisani. 

U vhona zwo vhifha ngauralo, Tshigopi a mbo ḓi fuḓa ḓaka nga ṱhoho. Vho-Kanganyisani na ṱhama dzavho vhe murahu ha Tshibvuṱu longondo. A si vho mulamboni wa Maṱavhelani godi. Tshibvuṱu zwino u vho vhonala o no neta.

"Kha vha nnditshe mani! Mmawe nṋe ṅwana ndi hone ndo fa nṋe-nṋe! Ndo vhulahiswa nga lufuno. Tshigopi mavhulaise! Ndi hone ndo fa nṋe nwana wa Vho-Denga." Uyo o vha Tshibvuṱu a tshi khou honḓa gosi. 

"Namusi no vhona u tsha haḽo musidzana, u kovhela ni nga si hu vhone! U ṱavha gosi ḽi no nga ḽa nguluvhe a zwi nga ni farisi tshithu. Bvuḓani sa ngwana i yaho muvoni! Naho nguluvhe ye a thi dzheni bodoni yo fhedza yo dzhena, zwo ralo na kha inwi."  Uyo o vha Magwaza a tshi khou mwemwela sa lutshetshe. 

Ḽi tevhelaho ḽo vha ḽa ganuko na masinḓambilu. Mubvana tshiwo tsha ḓuvha o vha Tshigopi. Vhavhudziki na vhulamukanyi vha mbo rwelwa muhala nga u bonya ha iṱo. Hu si kale vha vha vha tshi a ri taṅwi. Rakhamera u o tumba, e o kotama, kha mulavhelesi a tou vha madzanga a maṱo. Mafheleloni a gaḓa iḽi, tshitumbu tsho mbo ḓi hwalelwa veneni ya mapholisa, ya mbo livha Mapholisani a Khondi-Khondi. 

Mapholisa vho mbo ḓi vusa gaḓa ḽa u ṱodana na vhahumbulelwa vha bulayo iḽi. Muhumbulelwa wa u thoma ha vha Magwaza. O ri u monelwa a toolola vhundia-ndia hoṱhe. Ndi fhaḽa mapholisa vha tshi sikula miri mihulu. Zwo mangadzaho vhadzulapo vha Khondi-Khondi ho vha u kwamea ha Vho-Muritho khotsi a Tshibvuṱu kha bulayo iḽi. Tsengo ya zwiimakale izwi yo ḓo randelwa Musumbuluwo wa ḽa 19 Phando ṅwaha uno. 

 

Tsengoni iyi ho ḓo wanala uri mufu o tou viiwa. Zwinwe zwe ṅanga ya bula zwo vha zwa uri mufu o thoma a vhiniswa mboni ya zwavhudzekani a sa athu u bviswa miṱuvha. Mulandu u tshi ya vhukati Tshigopi o ḓo shanduka ṱhanzi ya Muvhuso.