Dzo Rwa Gona

Nga ha bugu

Bugu eyi ndi bugu ya nganeapfufhi dza fumi ine ya pfi DZO RWA GONA. Ndi bugu i re na ndunzhe-ndunzhe ine ya takadza vhukuma. I dovha ya katela ngudo fhasi ha Ṱhoḓea dza Nganeapfufhi dzine dza lingedza nga nḓila dzoṱhe u gudisa vhaṅwe vhaṅwali nḓila kwao ya u ṅwala na u sengulusa nganeapfufhi. U bva kha ṱhoho, mudzedze muthihi, tshivhumbeo kana puloto, vhaanewa, ṱhalutshedzo na mufhindulano, u ṱuṱula dzangalelo ḽa vhavhali na luambo na tshitaela. 

Ri thoma fhaḽa muṱani wa Vho-Khangala kha nganea ya Dzo Rwa Gona vho ṱangana na khaedu khulu. Mufumakadzi wavho Vho-Mavhutsi vha khou lwala lu ofhisaho. Vho shumisa muholo wa u thoma wa vhuthitshere u swikisa mufumakadzi wavho kha muporofita Vho-Manikiniki. 

"Havha mufumakadzi wavho a vha lwali. Ndi vhadzimu vha havho vhane vha khou ralo u vha totekanya. Vhadzimu vha khou gungula ngauri mufumakadzi wavho a vho ngo ḓola luvhundi vha tshi vhingwa. Zwino vha fanela u yo u ṱambedza vha ḓodzwe luvhundi. Murahuni vhahulwane vha kone u rerela vhadzimu vha havho. Vha ḓo vhona heḽi dunzi ḽi tshi fhufha". Avho vho vha muporofita Vho-Manikiniki vha tshi khou nea tshiphorofito Vho-Khangala malugana na vhulwadze ha mufumakadzi wavho Vho-Mavhutsi. 

Ri sathu ya na kule ri dzhena kha nganea ya Vhavenḓa Vho-Manavhela! Hafha ri ṱangana na mukalaha Vho-Manavhela vha re na danga ḽi si na vhukono. Mukalaha avha ndi muṅwe wa magelevhende a ṱhonipheaho hafha muvhunduni wa Tshiruluni. Mulisa wa thakha iyi vho ḓo vha Vho-Raluwei murathu wa Vho-Manavhela. Ndi kanzhi hafha muḓini hu tshi sokou vuwa tandala-tandala nga u wanala inwe ya phulwana dza afha dangani yo ngala-ngala sa khuli ḽi tshi ṱavha. 

Ndi madekwana a Ḽavhuraru musi thakha ya afha muḓini yo tindivhala afha dangani. Vhavenḓa Vho-Maṋamela a si avha vho ima henefha dangani tsini na khotsimunene. Vhuvhili havho vha khou endela u haseledza. “Khezwi hu tshi nga phulwana iḽa ya phanḓa tshena a i vhonali? Ṋamusi dzo wanala ngafhi?” Ndi Vho-Maṋamela vha no vhudzisa ngauralo. 

“Ndo dzi wana mashubini a Hamphuma. Ndo randa naḽo ḽa Mavhidzhane nda vhuya nga Tshidinani, hone ndi si i wane. Ndo ṱangana na madanga manzhi na u vhudzisa vhalisa vhanzhi hone a tho ngo pfa na muthihi we e o i vhona huṅwe-vho. Tshimangadzaho ndi uri a i fhambani na hei Maṱali maswa maambarela nḓuni, a bvela nnḓa a kumba malakata. Zwithu zwi a shanduka, zwa ṋamusi a zwi fani na zwa mulovha. Tshi re hone tshi hone!”

Hei, ri ḓo vhona hune ha ḓo ya phuna na tshiṋoni. Ndi ngoho tshelede i na maanḓa, i luṱanya mukomana na murathu. A si hanefha kha nganea ya Nnḓu Yanga he ra sumbedzwa maanḓa a tshelede. Khevha Vho-Shenga vho bvelwa nga masheleni a si na vhukono. Mufumakadzi wavho u kombetshedza mukalaha wawe uri vha mu fhaṱele nnḓu ya malege. Mukalaha vha tshi tima-tima vha tshi amba ḽa uri vha tshe na vhana vhaṱuku e khaladzi dzawe dzi na zwadzo, vha ḓo fhirisa tshipiḓa tsha u dzhenisa vhana tshikolo. Sa lini munna a tshi unḓelwa ṅwana nga muṅwe ene mune a tshi kha ḓi tshila? Hafha fhethu dzi ḓo vhuya.

“Fhungo zwiḽa mulovha ḽo bula vhomalume vha re na zwavho uri vha ḓo thusa. Masheleni a u badela ngei tshikoloni a fanela u wanala ha malume a vhana. Nṋe a thi tshe na masheleni. Garaṱa ya bannga khei a i tshe na tshelede." Vha no ralo ndi Vho-Shenga vho vhifhelwa lwa u vhifhelwa. 

Bugu eyi ya nganeapfufhi i na masiaṱari a 80. Dziṅwe nganea dzine dza ḓo vha takadza mbilu ndi Kha bve dzima-muḓi, Ni ḓo itani?, Ndi tseḓa! - u lamba u vha muraḓo wa mbofho ya vhuthihi ha vhafumakadzi zwo sia Vho-Musandiwa mafhanza na vhuswina, U ḓo senga! - mushumo wa Phulwana wa u shuma u vhila milandu kha vhahadzimi vha u koloda bannga wo mu dzhenisa khakhathini. Zwo ṋanisiwa nga u rengisiwa ha tsumba-mashumele a Phulwana kha mafobvu. Hu ḓo shuma Tshilidzi tsha Mudzimu, Muthu Wanga - mafhungo a vhavhili vho vhonanaho ha dzhenwi, wa vhuraru ndi muluṱanyi,  Tshinyeke Tshanga na Kha songe mutumba! 

Tshivenḓa tsho shumiswaho kha bugu eyi tsho ṱamba tsha dovha tsha sedzuluswa nga vhaṅwe vhaṅwali makone. Kha vha ḓo pfa kusuvhele kwa luambo lwe Mudzimu wa Vhavenḓa Ṅwali a ri tonda ngalwo. 

Vhusikuni ha vhaloi, mukegulu Vho-Munavhela vha mbo phapha, na u khurumela bai vha bonya, khofhe dze ndi bva vhubvo. Ṅwedzi wo tshena wo tou mboo! Muthu khoyu o tou zinini o livha hune ha vha na thundu ya Maboḓelo. U a i dodonga-dodonga. “U muthu naa? Vho-Tshivhonzhe! Vho-Tshivhonzhe! Ndo dzhenelwa! Fobvu asiḽi! Kha vha ṱavhanye!” Ndi Vho-Munavhela vha no ralo vha tshi khou vhidzelela. 

Sa muṅwali, mbilu yanga yo ruḽa ngauri ndi a zwi ḓivha zwauri mushumo uri nga ngomu ha bugu eyi ya DZO RWA GONA ndi wa maṱhakheni. Ndaa!